Επιλογή φωτισμού
Ο φωτισμός στο ενυδρείο μας είναι από τους πιο βασικούς παράγοντες τόσο για τη σωστή ανάπτυξη των ψαριών όσο και των φυτών. Ο φωτισμός που θα έχουμε σε ένα ενυδρείο εξαρτάται από το είδος των ψαριών και των φυτών που έχουμε σε αυτό. Υπάρχουν ψάρια τα οποία ζουν σε νερά όπου το φως του ήλιου είναι λιγοστό, είτε λόγω του βάθους που ζουν τα ψάρια, είτε λόγω της τοποθεσίας (σκιερά μέρη). Αντίστοιχα τα φυτά αναλόγως με το είδος τους έχουν και αντίστοιχες απαιτήσεις από φως. Υπάρχουν φυτά όπως αυτά της οικογένειας των anubias τα οποία δεν έχουν ανάγκη από πολύ φως και μπορούν να μεγαλώσουν και να αναπτυχθούν ικανοποιητικά σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού. Αντίθετα φυτά σαν και τη Rotala macrandra χρειάζονται υψηλές συνθήκες φωτισμού προκειμένου να αναπτυχθούν και να αναδείξουν το εξαίσιο χρώμα τους. Όταν πρόκειται για το φωτισμό βιοτοπικού ενυδρείου, συνήθως προτιμούμε να έχουμε φωτισμό ανάλογο με το βιοτοπικό περιβάλλον που στήνουμε. Έτσι, για παράδειγμα, ένα βιοτοπικό ενυδρείο δίσκων δεν χρειάζεται υψηλό φωτισμό. Αντιθέτως αν στο ενυδρείο μας φιλοξενούμε πολλά και με υψηλές απαιτήσεις φυτά, τότε οι συνθήκες αλλάζουν εντελώς, επιθυμώντας υψηλές ή και πολύ υψηλές συνθήκες φωτισμού.
Αναλόγως με τις συνθήκες φωτισμού που θα επιλέξουμε για το ενυδρείο μας, πρέπει να προμηθευτούμε και τους αντίστοιχα κατάλληλους λαμπτήρες. Συνήθως οι λαμπτήρες που βλέπουμε να χρησιμοποιούνται στα περισσότερα ενυδρεία είναι φθορίου, οι οποίοι είναι οικονομικοί (από θέμα κατανάλωσης) και συνδυασμός δύο ή και παραπάνω μπορούν να προσομοιώσουν αρκετά καλά το φως της φύσης.
Λαμπτήρες φθορίου μπορούμε να επιλέξουμε είτε τύπου Τ8, είτε Τ5. Γενικότερα, μπορούμε να πούμε ότι οι λαμπτήρες Τ8 είναι πιο οικονομικοί στην αρχική αγορά τους αλλά θα πρέπει να αλλάζονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα (6-8 μήνες). Οι λαμπτήρες φθορίου Τ5 είναι πιο ακριβοί από τους Τ8, έχοντας όμως και περισσότερα πλεονεκτήματα. Συγκρίνοντας δύο λαμπτήρες (Τ8 και Τ5) στα ίδια Watt, οι λαμπτήρες Τ5 έχουν μεγαλύτερη ένταση φωτός, μπορούν να διεισδύσουν σε μεγαλύτερο βάθος νερού (γι’ αυτό και προτιμούνται και σε ψηλά ενυδρεία) και έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής (συνήθως πάνω από 1 χρόνο).
Εκτός από τους τύπους λαμπτήρων φθορίου που αναφέραμε, υπάρχουν και οι Power Compact, οι οποίες είναι ένας τύπος φθορίου σαν “διπλωμένη” Τ5. Ο τύπος αυτός παρέχει ακόμα μεγαλύτερη ένταση φωτός συγκριτικά με ένα λαμπτήρα Τ5 στα ίδια Watt, ενώ το αρχικό κόστος είναι περίπου το ίδιο με τους λαμπτήρες Τ5. Οι λαμπτήρες Power Compact προτιμούνται κυρίως σε ενυδρεία με πολλά και απαιτητικά φυτά όπου οι συνθήκες φωτισμού είναι υψηλές.
Χαρακτηριστικά, αξίζει να αναφερθεί ότι για τον υπολογισμό ισχύος/λίτρο νερού, υπάρχει ένας εμπειρικός κανόνας όπου βάση αυτού οι λαμπτήρες Τ8 έχουν συντελεστή επί 1, οι Τ5 επί 2 και οι Power Compact επί 2.5-3. Ένας διαφορετικός τρόπος φωτισμού και για πολλούς ο καλύτερος (πιο φυσικός), είναι η χρήση λαμπτήρων τύπου Metal Halide, οι οποίες έχουν σαν μόνο μειονέκτημα το αρχικό κόστος αγοράς.
Κάτι ακόμα που θα πρέπει να γνωρίζουμε πριν την αγορά λαμπτήρων για το ενυδρείο μας είναι το φάσμα που εκπέμπει ο κάθε λαμπτήρας και το οποίο μετράται σε βαθμούς Kelvin. Στη φύση το φάσμα αυτό είναι χαμηλό (περίπου 4000 Κ) κατά το ξημέρωμα και τη δύση, ενώ το καταμεσήμερο φθάνει περίπου τις 6000-6500 Κ. Έτσι, και εφόσον μιλάμε για ενυδρεία γλυκού νερού, το φάσμα των λαμπτήρων μας θα πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 4500-6500 Κ ώστε να μπορούν να φυτά να φωτοσυνθέτουν και να αναπτύσσονται κανονικά. Γι’ αυτό το λόγο και για καλύτερη εξομοίωση του φυσικού φωτός στο ενυδρείο μας, τις περισσότερες φορές προτιμούμε συνδυασμό λαμπτήρων διαφορετικού φάσματος και με διαφορετική χρονοπερίοδο ο καθένας. Π.χ. μπορούμε να έχουμε έναν λαμπτήρα με φάσμα 4500 Κ που να ανάβει πρώτος το πρωί και να σβήνει τελευταίος το βράδυ, ενώ ένας άλλος με φάσμα 6500 Κ να ανάβει μόνο για 6 ώρες κατά το μεσημέρι.
Η διάρκεια φωτισμού για ένα ενυδρείο πρέπει να κυμαίνεται στις 10-12 ώρες ημερησίως και να είναι σταθερή. Όπως και στη φύση, έτσι και στο ενυδρείο μας δεν θα πρέπει να αλλάζουμε συχνά τη διάρκεια και το ωράριο λειτουργίας των λαμπτήρων, γιατί ο οργανισμός των φυτών αποσυντονίζεται καθώς και η λειτουργία της φωτοσύνθεσης. Τη σταθερότητα αυτή μπορούμε εύκολα να την πετύχουμε με τη χρήση ενός ή και περισσοτέρων χρονοδιακοπτών που θα ανάψουν και θα σβήσουν τους λαμπτήρες την ώρα που θέλουμε εμείς, σκεπτόμενοι πάντα την ημερήσια φωτοπερίοδο στη φύση. Διάφορα “τρυκ” που μπορούμε να κάνουμε ώστε να εξομοιώσουμε τις συνθήκες φωτός της φύσης (οι οποίες δεν είναι πάντα οι ίδιες – βλέπε βροχές, συννεφιά κ.α.) είναι μια φορά τη βδομάδα να ανάβουμε λιγότερους λαμπτήρες από αυτούς που έχουμε ή αν έχουμε τη δυνατότητα αυξομείωσης της έντασης του φωτός μέσω ηλεκτρονικού ballast, να μην δίνουμε όλη την ένταση στις λάμπες, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο την ψευδαίσθηση στα φυτά και στα ψάρια ότι πρόκειται για βροχερή/συννεφιασμένη μέρα. Βέβαια να σημειώσουμε εδώ ότι ψάρια που γεννιούνται και πεθαίνουν σε ένα ενυδρείο δεν έχουν δει ποτέ τέτοιες καιρικές συνθήκες στη ζωή τους! Οποιαδήποτε αλλαγή θέλουμε να κάνουμε στη φωτοπερίοδο ή στη διάρκεια φωτισμού θα πρέπει να γίνεται σταδιακά μέσα σε διάστημα 5-7 ημερών, ώστε να προσαρμόζονται σιγά σιγά στις νέες συνθήκες ψάρια και φυτά.
Tύπους και ήδη λαμπτήρων που έχω χρησιμοποιήσει κατά διαστήματα μπορείτε να δείτε και στον εξοπλισμό μου.
