Πολλαπλασιασμός
Σε ένα υγιές ενυδρείο, κάποια από τα φυτά μπορούν να αναπαραχθούν και να πολλαπλασιαστούν χωρίς την παρέμβαση του χομπίστα. Υπάρχουν βέβαια και αρκετά τα οποία μπορούν να αναπαραχθούν μόνο με την παρέμβασή μας. Με τη δική μας παρέμβαση μπορούμε να αυξήσουμε τον αριθμό των φυτών στο ενυδρείο μας ή και να αντικαταστήσουμε τα παλιά μας φυτά.
Οι τρόποι αναπαραγωγής των φυτών είναι τρεις: α) με εγγενή αναπαραγωγή, β) με αγενή αναπαραγωγή και γ) με τεχνητή αναπαραγωγή.
Εγγενής αναπαραγωγή (sexual propagation)
Πολλά ενυδρειακά φυτά στη φύση αναπαράγονται και πολλαπλασιάζονται με τον ίδιο τρόπο που αναπαράγονται και τα φυτά που έχουμε στους κήπους ή στα μπαλκόνια μας, δηλαδή με σπόρους. Προκειμένου να γίνει αυτό φτιάχνουν λουλούδια τα οποία συνήθως βγαίνουν έξω από την επιφάνεια του νερού. Όταν στο λουλούδι αυτό μεταφερθεί γύρη από άλλο λουλούδι της ίδιας οικογένειας με τη βοήθεια εντόμων ή άλλο τρόπο, τότε αυτό γονιμοποιείται και παράγονται σπόροι. Οι σπόροι με τη σειρά τους και με τη βοήθεια του αέρα μεταφέρονται και έτσι πολλαπλασιάζεται το φυτό. Ο συνδυασμός της γενετικής πληροφορίας από τους δύο γονείς θα δημιουργήσει ένα νέο γεννετικά διαφορετικό φυτό.
Στο ενυδρείο, όπως είναι προφανές, αυτού του είδους η αναπαραγωγή είναι αρκετά δύσκολη. Κι αυτό γιατί θα πρέπει να υπάρχουν απαραίτητοι όροι για να συμβεί αυτό. Καταρχάς, θα πρέπει να υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για να βγάλει το φυτό λουλούδι, το ύψος του νερού στο ενυδρείο θα πρέπει να είναι τέτοιο ώστε να μπορέσει το λουλούδι να βγει στον αέρα, θα πρέπει οι λάμπες του ενυδρείου να είναι σε κατάλληλο ύψος ώστε να μην κάψει η θερμότητά τους το λουλούδι, θα πρέπει να υπάρξει γονιμοποίηση από έντομα ή από τον άνθρωπο με τη μεταφορά γύρης από λουλούδι σε λουλούδι (από τον ύπερο του ενός στο στήμονα του άλλου) και τέλος θα πρέπει αφού δέσει ο σπόρος να τον απομακρύνουμε και να τον φυτέψουμε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα για να μην ξεραθεί στον ατμοσφαιρικό αέρα.
Αν η γονιμοποίηση είναι επιτυχημένη και έχουμε σπόρους, καλό θα είναι να τους φυτέψουμε/πασπαλίσουμε στην αρχή σε αφράτο χώμα σε μια λεκάνη που να έχει υγρασία και αμέσως μόλις σκάσουν να προσθέσουμε λίγο νερό ώστε οι βλαστοί να είναι μέσα σε αυτό για να μην ξεραθούν. Δεν θα πρέπει να μεταφέρουμε το φυτό σε αυτό το στάδιο στο ενυδρείο, αλλά θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι να μεγαλώσει έως περίπου 10cm και να βγάλει 4-5 φύλλα. Φροντίζουμε πάντα να προσθέτουμε νερό το οποίο ίσα ίσα θα σκεπάζει τα νεαρά φύλλα. Μόλις φτάσει το φυτό μας σε αυτό το μέγεθος (~10cm) μπορούμε πλέον να το μεταφυτέψουμε στο ενυδρείο μας.
Το λουλούδι του φυτού Nymphaea lotus δημιουργείται πάνω από την επιφάνεια του νερού και γονιμοποιείται από έντομα όπως και στα επίγεια φυτά. Η αναπαραγωγή του γίνεται είτε από γονιμοποιημένους σπόρους από το άνθος του (εγγενής αναπαραγωγή) ή από διχοτόμηση του βολβού εφόσον έχει πετάξει φύλλα (τεχνητή αναπαραγωγή).
Αγενής αναπαραγωγή (asexual propagation)
Η πλειοψηφία των ενυδρειακών φυτών αναπαράγεται με αγενή τρόπο, τόσο στη φύση όσο και στα ενυδρεία μας. Στην αγενή αναπαραγωγή, τα μέρη του φυτού που χρησιμοποιούνται δεν είναι προϊόν γονιμοποίησης και συγχώνευσης δύο διαφορετικών κυττάρων, με αποτέλεσμα τα φυτά που προκύπτουν να μοιάζουν απόλυτα με το μητρικό φυτό. Στην αναπαραγωγή αυτή, το μητρικό φυτό (parent plant) παράγει νέα φυτά (daughter plants) συνήθως με δρομείς/καταβολάδες, με παραφυάδες ή με αυτοφυή φυτάρια. Η αγενής αναπαραγωγή εμφανίζεται σε υγιή και ώριμα προς αναπαραγωγή φυτά γιατί το νέο φυτό τρέφεται για κάποιο χρονικό διάστημα από το μητρικό, μέχρι να μεγαλώσει και να μπορέσει να συνεχίσει την ανάπτυξή του μόνο του.
Αναπαραγωγή με δρομείς/καταβολάδες
Αυτός ο τρόπος πολλαπλασιασμού βασίζεται στην ικανότητα που έχουν κάποια φυτά, να αναπτύσσουν ρίζες και στη συνέχεια νέα φυτά στους βλαστούς που βγαίνουν στη βάση του μητρικού φυτού. Οι δρομείς αυτοί εμφανίζονται συνήθως είτε λίγο κάτω από την επιφάνεια του υποστρώματος, ή λίγο πάνω από την επιφάνειά του. Η πλειοψηφία των νέων φυτών απορροφούν τα θρεπτικά συστατικά μέσω του βλαστού από το μητρικό φυτό, παράγοντας γρήγορα νέες ρίζες και φύλλα. Όταν μεγαλώσουν τόσο ώστε να δημιουργήσουν ένα αυτόνομο φυτό, είτε αποκόπτονται από το μητρικό φυτό, ή συνεχίζουν να βγάζουν και τα ίδια νέους δρομείς και να παράγουν νέα φυτά. Με αυτόν τον τρόπο θα παρατηρήσουμε πολλές φορές μια “αλυσίδα” από φυτά στο ενυδρείο μας τα οποία ενώνονται με τους βλαστούς που αναφέραμε.
Αν θέλουμε να αποκόψουμε το νέο φυτό και να το φυτέψουμε αλλού στο ενυδρείο μας θα πρέπει να κόψουμε το βλαστό, να τριμάρουμε ελαφρώς τις ρίζες του και να το φυτέψουμε στο ενυδρείο, εφόσον το νέο φυτό έχει φτάσει σε μέγεθος τουλάχιστον το 1/4 του μητρικού φυτού. Ένας καλός τρόπος αναπαραγωγής του φυτού είναι να αφήσουμε να δημιουργηθεί μια αλυσίδα από 4-5 νέα φυτά και μετά να κόψουμε και να κρατήσουμε τα πιο υγιή από αυτά.
Η αναπαραγωγή με δρομείς παρατηρείται και στα επιπλέοντα φυτά, όπου εκεί θα πρέπει να αφήνουμε το νέο φυτό ενωμένο με το μητρικό έως ότου ο βλαστός με τον οποίο ενώνεται αποκοπεί μόνος του. Αυτό θα γίνει μόλις το νέο φυτό θα είναι σε θέση να συνεχίσει την ανάπτυξή του μόνο του.
Cryptocoryne
Sagittaria subulata
Χαρακτηριστικό παράδειγμα φυτών που αναπαράγονται με δρομείς είναι τα φυτά των οικογενειών Cryptocoryne, Vallisneria, Sagittaria και το επιπλέον φυτό Pistia stratiotes.
Στη φωτογραφία φαίνονται με κόκκινα βέλη οι δρομείς που έχει αναπτύξει το μητρικό φυτό Pistia stratiotes και με τους οποίους ενώνονται τα νέα φυτά.
Αναπαραγωγή με παραφυάδες
Αυτός ο τρόπος πολλαπλασιασμού βασίζεται σε βλαστούς που βγαίνουν από σημεία τα οποία βρίσκονται στο βλαστό του φυτού, στην επιφάνεια ή λίγο κάτω από το υπόστρωμα. Οι παραφυάδες δημιουργούνται με παρόμοιο τρόπο όπως οι δρομείς, μόνο που δημιουργούνται πολύ κοντά στο μητρικό φυτό. Φυτά τα οποία αναπαράγονται με αυτόν τον τρόπο είναι κάποια της οικογένειας των Cryptocoryne και Echinodorus. Το μόνο που χρειάζεται να κάνει κανείς προκειμένου να αποκόψει το νέο φυτό από το μητρικό είναι να κόψει τις παραφυάδες με μέρος ρίζας που έχει αναπτυχθεί και να τις μεταφυτεύσει μόνες τους. Σε αυτόν τον τρόπο αναπαραγωγής, συνήθως, για να κόψουμε τα νέα φυτά από το μητρικό θα πρέπει να αφαιρέσουμε το μητρικό φυτό από το ενυδρείο και να δουλέψουμε εκτός νερού. Γι’ αυτό θα πρέπει η όλη διαδικασία να γίνει με προσοχή ώστε να μην ανακατέψουμε πολύ το υπόστρωμα και να μην επαναλαμβάνουμε αυτή τη διαδικασία σε πολύ τακτικά χρονικά διαστήματα για το ίδιο μητρικό φυτό, για να μπορέσει να ξαναριζώσει και να είναι ικανό να θρέφει τα νέα φυτά που θα αναπτύσσονται από αυτό.
Αναπαραγωγή με παραφυάδες του φυτού Cryptocoryne
- Αφαιρούμε το φυτό από το ενυδρείο μιας και οι παραφυάδες έχουν δημιουργηθεί στις ρίζες του.
- Ξεχωρίζουμε τα φύλλα του φυτού ώστε να ξεχωρίσουν το μητρικό και το νέο φυτό. Εάν οι ρίζες των δύο φυτών είναι μπλεγμένες, τις διαχωρίζουμε σιγά σιγά με το χέρι μας ή με ένα κοπίδι.
- Φυτεύουμε τα δύο πλέον ανεξάρτητα φυτά στο ενυδρείο μας.
©opyright Encyclopedia of Aquarium Plants – Peter Hiscock
Αναπαραγωγή με αυτοφυή φυτάρια
Σε αυτόν τον τρόπο αναπαραγωγής νεαρά φυτάρια δημιουργούνται σε διάφορα μέρη του μητρικού φυτού. Αναλόγως το είδος του φυτού, τα νεαρά φυτάρια μπορεί να παραχθούν είτε πάνω στα φύλλα, είτε σε μέρος του βλαστού, ή ακόμα και στις ρίζες του. Πρώτα δημιουργούνται νέα φύλλα και στη συνέχεια οι ρίζες. Το νέο φυτό συνεχίζει να αναπτύσσεται κανονικά και αποσπάται από το μητρικό μόνο όταν το φύλλο ή ο βλαστός στο οποίο είναι προσκολλημένος μαραθεί και χαλάσει. Όταν το νέο φυτό έχει μερικά φύλλα και τουλάχιστον 3-4cm ρίζες μπορούμε με προσοχή να το αποκόψουμε από το μητρικό φυτό και να το φυτέψουμε στο ενυδρείο μας.
Τα χαρακτηριστικότερα φυτά που αναπαράγονται με αυτόν τον τρόπο είναι αυτά της οικογένειας Microsorum.
Τεχνητή αναπαραγωγή (artificial propagation)
Τα φυτά που έχουμε στα ενυδρεία μας μπορούν επίσης να αναπαραχθούν με τεχνητούς τρόπους από εμάς τους ίδιους. Αυτό γίνεται είτε κλαδεύοντας το μητρικό φυτό και φυτεύοντας τα κλαδέματα, είτε με διαχωρισμό του ριζώματος ή του βολβού, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με τα φυτά της οικογένειας Anubias.
Αναπαραγωγή με κλαδέματα
Όλα τα φυτά που έχουν κεντρικό βλαστό με φύλλα μπορούν αναπαραχθούν με κλάδεμα. Πολλά από τα φυτά που πωλούνται στο εμπόριο σε γλαστράκια είναι κλαδέματα κορυφών από υγιή και ώριμα φυτά. Παρόλο που μπορούμε να κλαδέψουμε ένα φυτό σε αρκετά σημεία του κεντρικού βλαστού του και να τα φυτέψουμε, τα κλαδέματα των κορυφών είναι αυτά που συνήθως θα αναπτυχθούν πιο γρήγορα και θα μας δώσουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Σε έναν κανονικό βλαστό θα παρατηρήσουμε πως υπάρχουν αρκετοί κόμποι από τους οποίους ξεκινούν να βγαίνουν τα φύλλα ή δευτερεύοντες βλαστοί. Εάν θέλουμε να κλαδέψουμε θα πρέπει να κόψουμε με ένα ψαλίδι μεταξύ δύο τέτοιων κόμπων, φροντίζοντας ώστε το κλάδεμά μας να έχει 4-5 ακόμα κόμπους πάνω από το σημείο που θα κλαδέψουμε. Το μητρικό φυτό, από τον τελευταίο κόμπο πριν το κλάδεμα, θα πετάξει νέους πλευρικούς βλαστούς με φύλλα και έτσι θα φουντώσει στο σημείο που κλαδέψαμε. Συχνό κλάδεμα του μητρικού φυτού χαμηλά δημιουργεί πολλούς πλευρικούς βλαστούς, δίνοντας στο φυτό μια “θαμνοειδή” όψη.
Κλάδεμα από το φυτό Εusteralis stellata
Αυτός είναι ένας τρόπος που χρησιμοποιούμε ακόμα και στα επίγεια φυτά όταν θέλουμε να φουντώσουν χαμηλά. Στο κλάδεμα που κάναμε θα πρέπει να αφαιρέσουμε τυχόν φύλλα από τον κόμπο που βρίσκεται πιο κοντά στο σημείο κλαδέματος, γιατί από εκεί θα βγουν οι νέες ρίζες του νέου φυτού μας. Όταν το φυτέψουμε θα πρέπει ο κόμπος αυτός να φυτευτεί λίγο κάτω από το υπόστρωμα του ενυδρείου μας. Σε λίγο καιρό το κλάδεμα που φυτέψαμε θα αρχίσει να βγάζει ρίζες και μόλις αυτές πιάσουν στο υπόστρωμα θα συνεχίσει την ανάπτυξή του παράγοντας νέα φύλλα.
Αναπαραγωγή με διαχωρισμό του ριζώματος
Το ρίζωμα είναι ένα διαφοροποιημένος βλαστός ο οποίος μοιάζει σαν μια χοντρή ρίζα στη βάση του φυτού. Συχνά χρησιμοποιείται σαν μέσο αποθήκευσης οργανικών ουσιών για την ανάπτυξη του φυτού και είναι το σημείο από το οποίο βγαίνουν τα νέα φύλλα και οι ρίζες.
Τα χαρακτηριστικότερα φυτά που έχουν ρίζωμα είναι αυτά την οικογένειας Anubias. Το ρίζωμα δεν θα πρέπει να φυτεύεται κάτω από το υπόστρωμα γιατί θα σαπίσει με αποτέλεσμα το φυτό μας να πεθάνει. Συνήθως φυτεύουμε το φυτό ώστε το ρίζωμα να είναι μόλις πάνω από το υπόστρωμα ή το δένουμε πάνω σε υλικά όπως πέτρες και ξύλα που έχουμε στο ενυδρείο μας ώστε να βρίσκεται έξω από το υπόστρωμα.
Προκειμένου να κλαδέψουμε ένα τέτοιο φυτό, θα πρέπει να το βγάλουμε από το ενυδρείο μας και με ένα κοπίδι να κόψουμε το ρίζωμα σε 2-3 μέρη φροντίζοντας πάντα ώστε το ρίζωμα σε κάθε νέο φυτό να έχει τουλάχιστον δύο κόμπους απ’ όπου ξεκινούν φύλλα και ρίζες. Αν οι ρίζες είναι πολύ μακριές θα πρέπει να τις τριμάρουμε με ένα ψαλίδι πριν φυτέψουμε τα νέα φυτά. Αν θέλουμε να δέσουμε τα νέα φυτά σε κάποιο ξύλο ή πέτρα φροντίζουμε να χρησιμοποιήσουμε λεπτή κλωστή ώστε με την πάροδο του χρόνου να σαπίσει και να κοπεί μόνη της.
Ρίζωμα από Anubias δεμένο σε ξύλο
Αναπαραγωγή με διαχωρισμό της ρίζας ή του βολβού
Στην περίπτωση όπου το μητρικό μας φυτό είναι μεγάλο και με πλούσιες ρίζες, τότε μπορούμε να το ξεφυτέψουμε και να χωρίσουμε με ένα κοπίδι τις ρίζες δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο δύο φυτά. Το ίδιο ισχύει εφόσον το φυτό έχει βολβό όπως της οικογένειας Nymphaea, όπου μπορούμε είτε να κόψουμε μάτι πάνω από το βολβό είτε να χωρίσουμε τον κεντρικό βολβό εφόσον και στις δύο περιπτώσεις το νέο κομμάτι έχει δημιουργήσει ρίζες και φύλλα.
Όλες οι φωτογραφίες αποτελούν ιδιοκτησία (©opyright) των κατόχων τους
Βιβλιογραφία
– Encyclopedia of Aquarium Plants by Peter Hiscock
– Propagation of aquarium plants – animal-world.com
